Ali Kuşçu, 1403 yılında Semerkand’ın Timur İmparatorluğu döneminde doğmuş, matematik, astronomi, kelam, fıkıh, mekanik, dil ve belagat alanlarına çeşitli çalışmalar yürütmüş, en önemlileri; Risale-i fil Heye, Risale-i Hisap ve Risaletül-Fethiye olmak üzere 20’den fazla kitap yazmış ünlü İslam bilgini matematikçi ve astronomdur.
Ali Kuşçu’nun biyografisine bakıldığında; Fatih Sultan Mehmed’in emriyle güneş saati tasarladığı, İstanbul’un enlem ve boylamını bugünkü değerlerine yakın hesapladığı ve ayın haritasını çıkaran ilk insan olarak ayın bir bölümüne ismi verildiği görülmektedir.
Ali Kuşçu'nun medreselerde matematik derslerinin okutulmasında rolü büyük olmuştur. Verdiği dersler döneminde oldukça rağbet görmüş ve önemli bilim adamları tarafında da izlenmiştir. Bununla birlikte dönemin matematikçilerinden olan Sinan Paşa da öğrencilerinden olan ve aynı zamanda Ali Kuşçu’nun torunu Molla Lütfi aracılığı ile Ali Kuşçu'nun derslerini takip etmiştir.
Ali Kuşçu’nun yaşam özeti boyunca küçük yaşlardan itibaren astronomi ve matematik alanlarına ilgi duyduğu ve bundan dolayı dönemin önemli bilim insanlarından olan Bursalı Kadızade Rumi, Gıyaseddin Cemşid ve Muinuddin Kaşi gibi isimlerinden hem matematik hem de astronomi alanlarında eğitim aldığı bilinmektedir.
Ali Kuşçu Hangi Alanlarda Çalışmalar Yapmıştır?
Ali Kuşçu, Türk- İslam Dünyası astronomi ve matematik alimleri arasında, ortaya koyduğu eserleriyle büyük bir üne sahip olmuş ve astronominin önde gelen bilginlerinden olarak kabul edilmiştir. Özellikle astronomi ve matematik alanında yaptığı çalışmalar çağının sınırlarını aşmış ve eğitim- öğretim çalışmalarında bulunmuştur.
Ali Kuşçu, Fatih Külliyesi'nde Fatih Sultan Mehmed’in emriyle bir güneş saati yapmış ve İstanbul'un enlem ve boylam derecesini belirlemiştir. Ay'ın haritasını ilk çıkaran kişi olmuş ve Kuşçu'nun adı bugün ayın bir bölgesine verilmiştir. İstanbul’da zamanın hesaplanması konusunda eksiklik gördüğü için şehrin çeşitli yerlerine güneş saatleri yapmıştır.
Ali Kuşçu'nun en çok önem verdiği alanlardan olan astronomi alanında verdiği en büyük eserlerinden biri Risale-i fil Heye (Astronomi Risalesi)'dir. Ali Kuşçu’nun bu eseri yalnızca astronomi değil matematik alanında da büyük bir çığır açmıştır. Bu eserde gök cisimlerinin dünyadan uzaklıklarına dair bilimsel çalışmalar bulunmaktadır. Bu eser Farsça yazılmış ve daha sonra Arapçaya çevrilmiş, Batı ilminin Türkiye'ye girmesinden sonra bile astronomi alanında tercih edilen bir kitap olmuştur.
Matematik alanındaki büyük eseri ise Risale-i Hisap (Aritmetik Risalesi)'dir. Bununla birlikte çağının en ileri matematik bilgilerini içeren Şerh-i Zic-i Uluğ Bey (Uluğ Bey'in Yıldız Kataloğu) adlı esere katkılarda bulunarak ismini geniş çevrelere duyurmuştur.
Ali Kuşçu’nun Risaletül-Fethiye adlı eseri de 19. yüzyılda, İstanbul Mühendishanesi'nde (İstanbul Teknik Üniversitesi) ders kitabı olarak uzun yıllar boyunca okutulmuştur. Ali Kuşçu bu eserinde gök cisimlerinin yere olan uzaklığına dair bilgilere yer vermiş; ayrıca kitabın sonuna dünya haritasını da eklemiştir. Burada yerkürenin eksenindeki eğikliği 230 30' 17" olarak belirlemiştir. Bu değer günümüz modern astronomi verilerine (230 27') oldukça yakın olarak hesaplanmış bir değerdir.
Ali Kuşçu’nun medresede verdiği dersler dönemin önemli bilim insanları tarafından dikkatle takip edilmiş ve astronomi, matematik gibi alanlara getirdiği ciddi bir düzen neticesinde pek çok önemli bilim insanının yetişmesine vesile olmuştur. Ali Kuşçu’nun yaptığı çalışmalar başta Kopernik olmak üzere kendisinden sonra gelen birçok bilim insanını etkilemiştir.
Ali Kuşçu'nun Bilime Katkıları Nelerdir?
Ali Kuşçu’nun bilime katkıları aşağıda maddeler halinde listelenmiştir.
- Fatih Külliyesi’nde Fatih Sultan Mehmed’in emriyle bir güneş saati yapmıştır.
- İstanbul’un enlem ve boylam derecesini bugünkü değerlerine çok yakın bir değerde hesaplayıp tespit etmiştir.
- Ay’ın haritasını çıkaran ilk insan olmuş ve bundan dolayı bugün Ay’ın bir bölgesine Ali Kuşçu ismi verilmiştir.
- Ali Kuşçu’nun astronomi ile ilgili en büyük eserlerinden biri Risale-i fil Heye (Astronomi Risalesi)’dir. Bu eserde matematik ve astronomi alanında büyük bir çığır açan gök cisimlerinin dünyadan uzaklıklarına kadar tüm bilimsel detaylar bulunmaktadır.
- Matematik alanındaki büyük eseri Risale-i Hisap (Aritmetik Risalesi)’dir.
- Risaletül-Fethiye adlı eseri ise 19. yüzyılda, İstanbul Mühendishanesinde (İstanbul Teknik Üniversitesi) uzun yıllar ders kitabı olarak okutulmuştur. Ali Kuşçu bu eserinde gök cisimlerinin yere olan uzaklığına yer vermiştir. Bununla birlikte dünya haritasını da kitabının sonuna eklemiştir. Burada yerkürenin eksenindeki eğikliği 230 30′ 17″ derece olarak belirlemiştir. Bu değer günümüz modern astronomi verilerine (230 27′) oldukça yakın bir değerdir.
Ali Kuşçu'nun Eğitim Hayatı Nasıldır?
Ali Kuşçu Timurlular devrinde Semerkant'ta doğmuş ve yetişmiş, buradaki eğitiminin ardından Bursalı Kadızade-i Rumi'den, Gıyaseddin Cemşid ve Uluğ Bey'den matematik ve astronomi eğitimi almıştır.
Oldukça erken yaşlardan itibaren matematik ve astronomi ile ilgilenmeye başlayan Ali Kuşçu, dönemin önemli bilim insanlarından olan Bursalı Kadızade Rumi, Gıyaseddin Cemşid ve Muinuddin Kaşi gibi isimlerinden hem matematik hem de astronomi eğitimi almıştır. Bu dönemde aldığı eğitimleri geliştirmek ve daha yetkin bir duruma gelebilmek için Kirman’a gitmiştir. Kirman’da yaşadığı ve eğitim gördüğü yıllarda Eşkal- i Kamer ve Şerh- i Tecrid isimli eserlerini kaleme almış ve Ebu Said Han'a sunmuştur. Semerkant ve Kirman gibi dönemin önemli bilim merkezlerinde eğitimini tamamladıktan sonra Ali Kuşçu, Uluğ Bey’in yardımcısı ve daha sonra rasathane müdürü olmuştur.
Dönemin önemli alimlerinden aldığı dersler neticesinde bir tez niteliğinde yazdığı ve ayın şekillerini anlatan Hallü'l- Eşkali'l- Kamer adlı bir de risale yazan Ali Kuşçu, daha sonra Uluğ Bey'in yanına dönmüş, bu risalesini Uluğ Bey'e sunarak hocasının takdirini kazanmıştır.
Ali Kuşçu, Semerkand Gözlemevi'nin müdürü olan Kadızade-i Rumi'nin ölümü üzerine gözlemevinin başına geçmiş ve Uluğ Bey’in Zic’ini tamamlanmasında yardımcı olmuştur.
Ali Kuşçu Neyi İcat Etmiştir?
Ali Kuşçu matematik, astronomi ve kelam ilimlerinde aktif olarak eser vermiş ve önemli çalışmalarda bulunmuş, Fatih Külliyesi yıllarında güneş saati tasarlamış ve İstanbul'un enlem ve boylam derecesini belirlemiştir. Bununla birlikte dünyada Ay'ın haritasını çıkaran ilk kişi olması nedeniyle Ay'ın bir bölümüne de ismi verilmiştir.
Fatih Sultan Mehmed tarafından davet edildiği İstanbul'da çalışırken, İstanbul'un bulunduğu enlem ve boylam derecelerinin yanlış hesaplandığını ileri sürerek tekrar bir hesaplama yapmıştır. İstanbul’un enlem ve boylamını bugünkü değerlere (bugünkü değerler 41.01 / 58) yakın olarak enlemi 41 ve boylamı 59 olarak hesaplamıştır.
Ali Kuşçu'nun Astronomi Bilimine Katkıları Nelerdir?
Ali Kuşçu’nun astronomi bilimine katkıları aşağıda maddeler halinde listelenmiştir.
- Fatih Külliyesi'nin programlarını hazırlamış ve burada astronomi dersleri vermiştir.
- Astronomiyi yeryüzü ve gökyüzü olmak üzere iki ayrı planda ele almıştır.
- Uluğ Bey'in astronomi cetveli Zic (yıldızların yerlerini ve hareketlerini gösteren cetvel)’in hazırlanmasında görev almıştır.
- Dünyada Ay'ın haritasını ilk çıkaran kişi olmuş ve bundan dolayı Ay'ın bir bölümüne ismi verilmiştir.
- İlk yazılı eseri Risala fi Hall Ashkal Mu’addil al-Qamar li-al-Masir yani “Ay’ın Görünümleri Üzerine” adlı kitabını Uluğ Bey’e sunarak takdirini kazanmıştır.
Ali Kuşçu'nun Matematik Bilimine Katkıları Nelerdir?
Ali Kuşçu’nun matematik bilimine katkıları aşağıda maddeler halinde listelenmiştir.
- Fatih Külliyesi'nin programlarını hazırlamış ve burada matematik dersleri vermiştir.
- Medreselerde matematik derslerinin okutulmasında önemli rolü olmuştur.
- Harezmi matematiği ve Desimal sisteme ilişkin çalışmalar yapmıştır.
- Çin'e gönderilişinin dönüşünde dünyanın yüz ölçümünü, ayrıca meridyeni hesap etmiştir.
- İstanbul'un enlem ve boylamını ölçmüştür.
- Çeşitli güneş saatleri yapmıştır.
Ali Kuşçu'nun Dil Bilimine Katkıları Nelerdir?
Ali Kuşçu’nun dil bilimine katkıları aşağıda maddeler halinde listelenmiştir.
- Adudüddin el-Îcî’nin vaz ‘ilmine dair risâlesinin şerhini yapmıştır.
- Lugat, sarf ve iştikakla ilgili eseri bulunmaktadır.
- eş-Şâfiye eserinin bazı yerlerini şerh ettiği Farsça bir eseri bulunmaktadır.
- Harf-i ta‘rifin bazı özellikleri üzerinde durduğu bir risalesi bulunmaktadır.
- Hamd ile ilgili sözlerinin tahkikine dair bir risâlesi bulunmaktadır.
Ali Kuşçu'nun Rasathanedeki Görevleri Nelerdir?
Ali Kuşçu’nun Uluğ Bey Rasathanesi’ndeki görevleri aşağıda maddeler halinde listelenmiştir.
- Ali Kuşçu’nun rasathanedeki ilk görevi Uluğ Bey ile birlikte Zicd denilen yıldız haritası hazırlamak olmuştur.
- Ali Kuşçu, Semerkand ve Kirman'da eğitimini tamamladıktan sonra Uluğ Bey'e yardımcı ve rasathanesine müdür olmuştur.
Ali Kuşçu Güneş Saatini Nasıl Bulmuştur?
İnsanlar günümüzde kullanılan mekanik saatleri keşfetmeden önce, zamanı hesaplayabilmek için güneş saatlerini kullanmışlardır. Ali Kuşçu, Osmanlı Devleti döneminde güneş saatleri üzerine çalışmalar yapmış ve İstanbul'un en bilinen mekanlarına güneş saatleri yaparak insanların hizmetine sunmuştur. Ali Kuşçu'nun en çok bilinen güneş saati eserleri Fatih Camii ve Topkapı Sarayı'nın avlusunda bulunan güneş saatleridir.
Osmanlı döneminde yaşayan Ali Kuşçu'nun astronomi ve matematik alanındaki çalışmalarından günümüze kalan izlerden biri 1473 yılında Fatih Camii'ne yaptığı güneş saatidir. Güneş saatlerinin kullanım amacı; güneşin bir mil gölgesinin özel olarak hazırlanmış mermer, taş veya madeni bir kadran üzerine düşmesiyle zamanı hesaplayabilmektir. Bazı güneş saatlerinde aylar ve mevsimler de tespit edilebilirken, bazılarında da yalnızca ikindi vakti hesaplanabilmektedir. Osmanlılar zaman hesabını namaz vakitlerini öğrenmek için kullandıklarından dolayı güneş saatleri genellikle camilerin güneş gören avlularında veya batı duvarlarında bulunmaktadır.
Osmanlı sarayının üçüncü avlusundaki güneş saati de Fatih Sultan Mehmet'in emriyle astronomi ve matematik bilgini Ali Kuşçu tarafından yapılmıştır. Yine Ali Kuşçu tarafından yapıldığı bilinen İstanbul'un en eski ikinci güneş saati ise Fatih Camii'nin batı minaresinin batı tarafında bulunmaktadır.
Ali Kuşçu'ya Niçin Kuşçu Lakabı Takılmıştır?
Ali Kuşçu astronom, matematikçi ve kelâm âlimidir ve 1403 yılında Semerkand'da, Timur İmparatorluğu topraklarında doğmuştur. Ali Kuşçu’nun babası Muhammeddir. Muhammed, Timur’un torunu, Timur İmparatorluğu’nun hükümdarı ve astronomu olan Uluğ Bey'in kuşçusu olduğu için, ailesi "Kuşçu" lakabıyla meşhur olmuştur. Bundan dolayı doğum adı Ali bin Muhammed olmasına rağmen Ali Kuşçu olarak anılmaktadır.
Ali Kuşçu ve Uluğ Bey Arasındaki İlişki Nedir?
Ali Kuşçu Semerkant'ta dünyaya gelmiştir ve babası Türkistan ve Maveraünnehir emiri olan Uluğ Bey'in doğancıbaşısı Muhammed'dir. Ali Kuşçu ilk eğitimini Semerkant'ta almıştır ve daha sonra Bursalı Kadızade Rumi'den ve Uluğ Bey'in kendisinden matematik ve astronomi dersleri almıştır.
Bilinen bir rivayete göre Ali Kuşçu, ilim alma konusunda her zaman çok hevesli olmuş ve bundan dolayı Uluğ Bey ve Kadızade'den izin alamama endişesi duyduğundan eğitim almak adına gizlice Kirman'a gitmiştir. Gittiği Kirman’da birçok kitabın yanı sıra Nasirüddin-i Tusi’nin Tecridü’l-kelam adlı eseriyle şerhini de okuma imkânı bulmuş ve bundan sonra Tusi'nin eserini Şerhu't-Tecrid adıyla şerh ederek Ebu Said Han'a takdim etmiştir.
Kirman'da eğitimini tamamlayan Ali Kuşçu, 1421 yılında Uluğ Bey'in kurduğu Uluğ Bey Rasathanesi’ne müdür olmuş ve onun Zic (yıldızların yerlerini ve hareketlerini gösteren cetvel) isimli eseri için yardımcı olmuştur. Ali Kuşçu Kirman'dayken kaleme aldığı Hallü eşkali'l-kamer adlı risalesini Uluğ Bey'e sunarak takdirini kazanmıştır. Daha sonra Uluğ Bey tarafından ilmini ilerletmesi için Çin'e gönderilmiş ve bu seyahatin dönüşünde dünyanın yüz ölçümünü, ayrıca meridyeni hesaplamıştır.
Uluğ Bey, kendi oğlu Abdüllatif'in ihanetinden dolayı 1450 yılında öldürülünce Ali Kuşçu, Semerkant medreselerindeki derslerine son vermiş ve Hacca gitmek için Tebriz'e gitmiştir.
Ali Kuşçu'nun Eserleri Nelerdir?
Ali Kuşçu matematik, astronomi ve kelam ilimlerinde aktif olarak eser vermiş ve önemli çalışmalarda bulunmuş, eserleri yüzyıllar boyunca dünyanın önemli bilim merkezlerinde okutulmuştur. Ali Kuşçu’nun astronomi ve matematik alanında yapmış olduğu çalışmalar dünyada birçok bilim insanına örnek olmuştur. Türk ve İslam dünyasının en önemli bilim insanlarından biri olan Ali Kuşçu, dünyanın en önemli ve saygı duyulan bilim insanları arasında yer almaktadır.
Ali Kuşçu’nun eserleri ve hangi alanlarda oldukları aşağıda maddeler halinde listelenmiştir.
-
Astronomi:
- Sharḥ e Zîj e Ulugh Beg: Farsça bir şerhtir ve bir zîc için gerekli bütün bilgileri içermektedir.
- Risala fi Halle Eshkale Moadeleye Ghamar lil- Masir
- Risāla fī aṣl al-Hâric yumkin fī al-sufliyyeyn
- Sharḥ ʿalā al-tuḥfat al-shāhiyya fī al-hayāt
- Risāla dar elm-i ḥeyāt
- Al-Fatḥīya fī ʿilm al-hayʾa
- Risāla fi Hall-e Eshkal-i Ghammar
-
Matematik:
- Risāla al-muḥhammadiyya fi-ḥisāb: Ali Kuşçu’nun Arapça olarak kaleme aldığı Fâtih Sultan Mehmet’e ithaf ettiği hesap ilmi ile ilgili 5 makaleden oluşan eseridir.
- Risāla dār ʿilm al-ḥisāb: Suleymaniye
-
Kelâm ve Fıkıh:
- Sharh e Jadid ale't-Tejrîd
- Hashiye ale't-Telvîh
- Unkud-üz-Zevahir fi Nazm-al-Javaher
-
Mekanik:
- Tazkare fi Âlâti'r-Ruhâniyye
-
Dil ve Belagat:
- Sharh Risâleti'l-Vadiyye
- El-Ifsâh
- El-Unkûdu'z-Zevâhir fî Nazmi'l-Javâher
- Sharh e'Sh-Shâfiye: Kutbüddîn-i Şîrâzî’nin astronomiyle ilgili eserinin şerhidir.
- Resale fî Beyâni Vadi'l-Mufredât
- Fâ'ide li-Tahkîki Lâmi't-Ta'rîf
- Resale mâ Ene Kultu
- Resale fî'l-Hamd
- Resale fî Ilmi'l-Me'ânî
- Resale fî Bahsi'l-Mufred
- Resale fî'l-Fenni's-Sânî min Ilmihal-Beyân
- Tafsir e-Bakara ve Âli Imrân
- Risâle fî'l-İstişâre
- Mahbub-al-Hamail fi kashf-al-mesail
- Tajrid-al-Kalam
Ali Kuşçu Hangi Padişah Döneminde Yaşamıştır?
Ali Kuşçu Osmanlı İmparatorluğu’nda, orta çağ matematik ve astronomisinin en parlak olduğu padişah Fatih Sultan Mehmed (II. Mehmed) döneminde yaşamıştır.
Ali Kuşçu Kimin Davetiyle İstanbul'a Gelmiştir?
Tebriz'de Akkoyunlu Devleti hükümdarı olan Uzun Hasan, Ali Kuşçu’ya oldukça fazla saygı göstermiş ve Osmanlı Devleti ile barış görüşmeleri için yardımını istemiştir. Böylelikle Ali Kuşçu, bir süre Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan'ın sözcülüğünü yapmıştır. Bu görüşmeler sırasında Osmanlı padişahı Fatih Sultan Mehmed (II. Mehmed) tarafından fark edilen Ali Kuşçu İstanbul'a davet edilmiş ve onun emriyle Sahn-ı Seman Medresesi'ne müderris olarak atanmıştır. Ali Kuşçu, Osmanlı- Akkoyunlu sınırında Fatih Sultan Mehmed'in emriyle büyük bir törenle karşılanmıştır. İstanbul’a gelen Ali Kuşçu burada bilim dünyasına büyük katkılar sunmuştur.
Ali Kuşçu İstanbul'da Hangi Eksikliği Görmüştür?
Ali Kuşçu’nun İstanbul’da gördüğü eksiklik İstanbulluların zamanı takip edememeleridir. Ali Kuşçu bu eksikliği gidermek adına şehrin bazı yerlerine güneş saatleri yerleştirmiştir. Ali Kuşçu'nun, İstanbul'un daha önceden 60 derece olarak belirlenen boylam değerinin yanlış olduğunu söylemiş, tekrar hesaplayarak düzeltip 59 derece olarak, enlemini de 41 derece 14 dakika olarak tespit etmiştir. Ali Kuşçu’nun Fatih Camisi'nde de güneş saati bulunmaktadır. Ali Kuşçu, Türkiye’nin ilk hakiki astronomi hocasıdır ve İstanbul’a gelişi ile astronomi ilim dalı canlanmıştır.
Ali Kuşçu'nun Çocukluğu Nasıl Geçmiştir?
Ali Kuşçu, çocukluğundan itibaren itibaren matematik ve astronomiye ilgi duymuş ve Bursalı Kadızâde Rûmî, Gıyaseddin Cemşid ve Muînuddîn Kâşî'den matematik ve astronomi dersleri almıştır.
Ali Kuşçu Evlenmiş midir?
Ali Kuşçu’nun özel hayatı konusunda pek bir bilgi bulunmamakla birlikte bir oğlu ve torunları olduğundan dolayı evlenmiş olduğu anlaşılmaktadır. Ancak kimle ve ne zaman evlendiği bilinmemektedir.
Ali Kuşçu'nun Çocukları Kimdir?
Ali Kuşçu’nun bir tane çocuğu vardır. Ali Kuşçu’nun oğlu Mehmed Bey’dir.
Ali Kuşçu'nun Torunları Kimdir?
Ali Kuşçu’nun yetiştirdiği talebeler arasında da yer alan Mirim Çelebi ve Molla Lutfi ile Fuat Kuşçuoğlu bilinen torunlarındandır. Ali Kuşçu’nun vefatından sonraki dönemde Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim Maraş'ı fethetmiş ve o bölgede Şiî mezhebinin tekrar artması sonucu Ali Kuşçu'nun torunlarından bir kısmı, ferman ile Maraş'a gönderilmiştir. Geride kalan torunları da daha sonra Düzce'ye kendi istekleriyle göç etmişlerdir. Maraş'a gönderilen ailenin bir kısmı da cumhuriyetin ilanından sonra Bursa'ya yerleşmiştir. Günümüzde Bursa'da bulunan Fuat Kuşçuoğlu Caddesi, ismini Ali Kuşçu'nun torunlarından olan Fuat Bey'den almıştır. Ali Kuşçu’nun soyu soyadıyla birlikte Kahramanmaraş, Düzce ve Bursa illerinde devam etmektedir.
Ali Kuşçu Kaç Yaşında Vefat Etmiştir?
Ali Kuşçu 16 Aralık 1474 yılında 71 yaşındayken memleketi Semerkand’dan uzakta Osmanlı İmparatorluğu’nun himayesi altındaki İstanbul’da vefat etmiştir.
Ali Kuşçu'nun Mezarı Nerededir?
Ali Kuşçu’nun mezarı İstanbul’un Eyüp semtinde bulunan Eyüp Sultan Camii haziresinde bulunmaktadır.